Σε δημόσια διαβούλευση ετέθη μέχρι τις 21 Νοεμβρίου 2012 η νομοθετική πρωτοβουλία του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για τον Σωφρονιστικό Κώδικα.
Ο νέος Κώδικας, ο οποίος προσαρμόζει τη σχετική νομοθεσία στις σύγχρονες ανάγκες και εξελίξεις.
Ειδικότερα:
Στο άρθρο 5 προβλέπεται για πρώτη φορά η δυνατότητα έκφρασης γνώμης των κρατουμένων για ζητήματα που αφορούν την καθημερινότητά τους καθώς και για θεσμικές λειτουργίες. Η ρύθμιση θα εξειδικευθεί με απόφαση του Υπουργού Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ύστερα από γνώμη του Επιστημονικού Συμβουλίου Σωφρονιστικής Πολιτικής και Έκτισης Ποινών (Ε.Σ.Σ.Π.Ε.Π.).
Στο άρθρο 6 αναδιαρθρώνεται η σύνθεση του παλιού ΚΕΣΦ (νυν ΕΣΣΠΕΠ) και αποκτά περισσότερο επιστημονικό χαρακτήρα αποτελούμενο από προσωπικότητες αναγνωρισμένου κύρους σε διάφορους τομείς (σωφρονιστική, εγκληματολογία, ποινικό δίκαιο, πληροφορική, κοινωνική έρευνα).
Στο άρθρο 7 προβλέπεται η δυνατότητα να προσβληθούν οι αποφάσεις της Κεντρικής Επιτροπής Μεταγωγών στο οικείο Δικαστήριο Έκτισης Ποινών
Με το άρθρο 9 εισάγεται στο Σωφρονιστικό Κώδικα, το Σώμα Επιθεώρησης και Ελέγχου Καταστημάτων Κράτησης (προβλεπόταν μέχρι σήμερα με το ν. 3090/2002) ως μηχανισμός επιθεώρησης και ελέγχου των καταστημάτων κράτησης.
Με το άρθρο 19 καθορίζεται ο ακριβής αριθμός κρατουμένων που επιτρέπονται, με βάση τα τετραγωνικά μέτρα, να τοποθετούνται σε κάθε χώρο διαβίωσης κρατουμένων στα Καταστήματα κράτησης και θεσπίζονται διαδικασίες για την διασφάλιση της τήρησής του.
Δίδεται μεγαλύτερη έμφαση στην ανάγκη προστασίας της υγείας των κρατουμένων και προτείνεται η αναβάθμιση των ρυθμίσεων για την υγειονομική περίθαλψη των κρατουμένων, με τη δημιουργία αυτοτελούς κεφαλαίου στο ΣΚ υπό τον τίτλο «Υγειονομική περίθαλψη των κρατουμένων».
Με το άρθρο 35 προβλέπεται η χρήση και πρόσβαση σε Η/Υ και στο διαδίκτυο για εκπαιδευτικούς και επιστημονικούς λόγους.
Με το άρθρο 38 δημιουργείται η υποχρέωση της διοίκησης να παρέχει προγράμματα και θέσεις εργασίας.
Με το άρθρο 44 προστίθεται στον ευεργετικό υπολογισμό ημερών ποινής λόγω εργασίας, η περίπτωση επιτυχούς αποφοίτησης από ολοκληρωμένο κύκλο σπουδών.
Διευρύνονται τα δικαιώματα επικοινωνίας των κρατουμένων, καθότι προβλέπεται για πρώτη φορά στην ελληνική νομοθεσία:
α) η δυνατότητα συνεύρεσης συζύγων/ συντρόφων και συγγενών πρώτου βαθμού στο πλαίσιο οικογενειακών επισκέψεων (άρθρο 50 παρ. 4),
β) η πρόσβαση στο διαδίκτυο (άρθρο 51 παρ. 9- Τους όρους και τη διαδικασία ενεργοποίησης καθορίζει απόφαση του Υπουργού Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ύστερα από γνώμη της Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων).
Διευρύνεται το καθεστώς όλων των αδειών (τακτικών, έκτακτων, εκπαιδευτικών) (άρθρα 52-56)
Θεσπίζεται η δυνατότητα προσφυγής του Πειθαρχικού Συμβουλίου σε Επιτροπή εμπειρογνωμόνων, η οποία συγκροτείται από τον Υπουργό Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στην αρχή κάθε έτους, προκειμένου να δοθεί άδεια σε κατηγορίες επικίνδυνων κρατουμένων (αρθ.53 παρ.1 πρόταση 5 περίπτωση δ).
Διευρύνεται η ημιελεύθερη διαβίωση και η τμηματική έκτιση ποινών σε νέες κατηγορίες (άρθρα 57-61) και προβλέπεται νομοθετική εξουσιοδότηση στον Υπουργό Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για να καθορίσει λεπτομέρειες περαιτέρω ευρύτερης εφαρμογής της παροχής κοινωφελούς εργασίας (άρθρο 62).
Μειώνεται για τους ανηλίκους, στο ήμισυ της αντίστοιχης ποινής για ενήλικες, η μέγιστη επιτρεπόμενη διάρκεια της βαρύτερης πειθαρχικής ποινής (του εγκλεισμού σε ειδικό κελί), που μπορεί να φτάνει το πολύ τις πέντε ημέρες. (αρθ.67 παρ. 6).
Εισάγεται και στον Σωφρονιστικό Κώδικα (προβλεπόταν ήδη με το ν. 3094/2003) η αρμοδιότητα της Ανεξάρτητης Αρχής του Συνηγόρου του Πολίτη να διενεργεί τακτικούς και έκτακτους ελέγχους και αυτοψίες στα καταστήματα κράτησης. (αρθ.85).
Επιπλέον δίδεται στα πλαίσια του κοινωνικού ελέγχου η δυνατότητα επισκέψεων στα αρμόδια όργανα της Βουλής, την Εθνική Επιτροπή για τα δικαιώματα του Ανθρώπου, την Επάνοδο, στο υπό δημιουργία Σώμα επισκεπτών και τους Δικηγορικούς Συλλόγους. (αρθ.86).
Αναγνωρίζεται και στην Ελλάδα η εθελοντική εργασία στο πλαίσιο του σωφρονιστικού συστήματος και περιγράφεται ο ρόλος του εθελοντή για την προετοιμασία της κοινωνικής επανένταξης των κρατουμένων (αρθ. 86).
Ειδικότερα:
Στο άρθρο 5 προβλέπεται για πρώτη φορά η δυνατότητα έκφρασης γνώμης των κρατουμένων για ζητήματα που αφορούν την καθημερινότητά τους καθώς και για θεσμικές λειτουργίες. Η ρύθμιση θα εξειδικευθεί με απόφαση του Υπουργού Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ύστερα από γνώμη του Επιστημονικού Συμβουλίου Σωφρονιστικής Πολιτικής και Έκτισης Ποινών (Ε.Σ.Σ.Π.Ε.Π.).
Στο άρθρο 6 αναδιαρθρώνεται η σύνθεση του παλιού ΚΕΣΦ (νυν ΕΣΣΠΕΠ) και αποκτά περισσότερο επιστημονικό χαρακτήρα αποτελούμενο από προσωπικότητες αναγνωρισμένου κύρους σε διάφορους τομείς (σωφρονιστική, εγκληματολογία, ποινικό δίκαιο, πληροφορική, κοινωνική έρευνα).
Στο άρθρο 7 προβλέπεται η δυνατότητα να προσβληθούν οι αποφάσεις της Κεντρικής Επιτροπής Μεταγωγών στο οικείο Δικαστήριο Έκτισης Ποινών
Με το άρθρο 9 εισάγεται στο Σωφρονιστικό Κώδικα, το Σώμα Επιθεώρησης και Ελέγχου Καταστημάτων Κράτησης (προβλεπόταν μέχρι σήμερα με το ν. 3090/2002) ως μηχανισμός επιθεώρησης και ελέγχου των καταστημάτων κράτησης.
Με το άρθρο 19 καθορίζεται ο ακριβής αριθμός κρατουμένων που επιτρέπονται, με βάση τα τετραγωνικά μέτρα, να τοποθετούνται σε κάθε χώρο διαβίωσης κρατουμένων στα Καταστήματα κράτησης και θεσπίζονται διαδικασίες για την διασφάλιση της τήρησής του.
Δίδεται μεγαλύτερη έμφαση στην ανάγκη προστασίας της υγείας των κρατουμένων και προτείνεται η αναβάθμιση των ρυθμίσεων για την υγειονομική περίθαλψη των κρατουμένων, με τη δημιουργία αυτοτελούς κεφαλαίου στο ΣΚ υπό τον τίτλο «Υγειονομική περίθαλψη των κρατουμένων».
Με το άρθρο 35 προβλέπεται η χρήση και πρόσβαση σε Η/Υ και στο διαδίκτυο για εκπαιδευτικούς και επιστημονικούς λόγους.
Με το άρθρο 38 δημιουργείται η υποχρέωση της διοίκησης να παρέχει προγράμματα και θέσεις εργασίας.
Με το άρθρο 44 προστίθεται στον ευεργετικό υπολογισμό ημερών ποινής λόγω εργασίας, η περίπτωση επιτυχούς αποφοίτησης από ολοκληρωμένο κύκλο σπουδών.
Διευρύνονται τα δικαιώματα επικοινωνίας των κρατουμένων, καθότι προβλέπεται για πρώτη φορά στην ελληνική νομοθεσία:
α) η δυνατότητα συνεύρεσης συζύγων/ συντρόφων και συγγενών πρώτου βαθμού στο πλαίσιο οικογενειακών επισκέψεων (άρθρο 50 παρ. 4),
β) η πρόσβαση στο διαδίκτυο (άρθρο 51 παρ. 9- Τους όρους και τη διαδικασία ενεργοποίησης καθορίζει απόφαση του Υπουργού Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ύστερα από γνώμη της Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων).
Διευρύνεται το καθεστώς όλων των αδειών (τακτικών, έκτακτων, εκπαιδευτικών) (άρθρα 52-56)
Θεσπίζεται η δυνατότητα προσφυγής του Πειθαρχικού Συμβουλίου σε Επιτροπή εμπειρογνωμόνων, η οποία συγκροτείται από τον Υπουργό Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στην αρχή κάθε έτους, προκειμένου να δοθεί άδεια σε κατηγορίες επικίνδυνων κρατουμένων (αρθ.53 παρ.1 πρόταση 5 περίπτωση δ).
Διευρύνεται η ημιελεύθερη διαβίωση και η τμηματική έκτιση ποινών σε νέες κατηγορίες (άρθρα 57-61) και προβλέπεται νομοθετική εξουσιοδότηση στον Υπουργό Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για να καθορίσει λεπτομέρειες περαιτέρω ευρύτερης εφαρμογής της παροχής κοινωφελούς εργασίας (άρθρο 62).
Μειώνεται για τους ανηλίκους, στο ήμισυ της αντίστοιχης ποινής για ενήλικες, η μέγιστη επιτρεπόμενη διάρκεια της βαρύτερης πειθαρχικής ποινής (του εγκλεισμού σε ειδικό κελί), που μπορεί να φτάνει το πολύ τις πέντε ημέρες. (αρθ.67 παρ. 6).
Εισάγεται και στον Σωφρονιστικό Κώδικα (προβλεπόταν ήδη με το ν. 3094/2003) η αρμοδιότητα της Ανεξάρτητης Αρχής του Συνηγόρου του Πολίτη να διενεργεί τακτικούς και έκτακτους ελέγχους και αυτοψίες στα καταστήματα κράτησης. (αρθ.85).
Επιπλέον δίδεται στα πλαίσια του κοινωνικού ελέγχου η δυνατότητα επισκέψεων στα αρμόδια όργανα της Βουλής, την Εθνική Επιτροπή για τα δικαιώματα του Ανθρώπου, την Επάνοδο, στο υπό δημιουργία Σώμα επισκεπτών και τους Δικηγορικούς Συλλόγους. (αρθ.86).
Αναγνωρίζεται και στην Ελλάδα η εθελοντική εργασία στο πλαίσιο του σωφρονιστικού συστήματος και περιγράφεται ο ρόλος του εθελοντή για την προετοιμασία της κοινωνικής επανένταξης των κρατουμένων (αρθ. 86).